Verslag kennisdag: Jongeren aan het woord

Op 27 juni organiseerde Fonds 21 in de Bibliotheek Neude in Utrecht de kennisdag "Jongeren aan het Woord", een evenement dat zich richtte op jongerenparticipatie in de breedste zin van het woord. Het doel van deze dag was om jongeren en professionals samen te brengen. Ze konden inspiratie opdoen, ervaringen delen, kennis uitwisselen en gezamenlijk de kansen en mogelijkheden verkennen die ontstaan wanneer jongeren een stem hebben en actief deelnemen aan besluitvorming. We waren verheugd om zo’n 150 gasten te mogen verwelkomen, waaronder veel aanwezigen van culturele instellingen en maatschappelijke organisaties die zich richten op jongeren. De kennisdag werd voorgezeten door acteur en presentator Nizar el Manouzi.

Keynote over kansengelijkheid

De openingsspeech werd gehouden door Karim Amghar, docent van het jaar, programmamaker en voorvechter van kansengelijkheid in het onderwijs. In zijn toespraak benadrukte Karim de essentiële rol van kunst- en cultuuronderwijs in het bevorderen van kansengelijkheid onder jongeren. Hij wees erop dat de plaats waar je wieg staat vaak bepalend is voor je betrokkenheid bij kunst maken of kunst beleven. Het belang van toegankelijk kunst- en cultuuronderwijs is cruciaal voor de toekomstige participatie van jonge mensen. Daarnaast benadrukte Karim dat kunst en cultuur ook dienen om expressievaardigheden aan te leren, wat nauw verband houdt met het vermogen van jonge mensen om stress, problemen en pijn te verwerken. Kunsteducatie biedt een laagdrempelige manier om betrokkenheid te vergroten en toekomstmogelijkheden te bevorderen. Met zijn inspirerende keynote zette Karim de toon voor de dag en legde hij de onderlinge samenhang van de onderwerpen die op de agenda stonden uit.

Integratie jongerenparticipatie

Als vervolg op de keynote van Karim presenteerden directeur Johan van Aalst en deelnemer Ayoub van sQuare hoe deze organisatie jongerenparticipatie heeft geïntegreerd in hun werkwijze en aanpak. Middels strategische co-creaties en eigen werk versterkt en verlengt sQuare de leerlijn voor gediplomeerde (creatieve) vakmensen. Hiermee beoogt sQuare de lacune op te vullen die ontstaat in de creatieve industrie als gevolg van het gebrek aan diversiteit in culturele en onderwijsachtergrond. De kern van sQuare is wederkerigheid, waarbij de jongeren niet alleen komen om te halen, maar ook om iets te brengen. Oud-deelnemers blijven verbonden aan sQuare en dragen bij aan de vorming van de nieuwe lichting.

Na afloop van de plenaire sessies werd de rode draad van de dag duidelijk: jongerenparticipatie is een wederkerig proces. Dat kwam ook duidelijk naar voren bij de break-out sessies. De vier break-out sessies stonden allen in het teken van jongerenparticipatie op verschillende manieren. De sessies werden verzorgd door de jongeren uit de verschillende projecten.

Break-out sessies

• Jongereninspraak op bestuursniveau

In de break-out sessie over jongereninspraak op bestuursniveau, geleid door Zára de Graaf van Team Ollie, deelden vijf jongeren hun ervaringen als lid van een jongerenraad. Aanwezig bij deze sessie waren Kaja Piecyk (junior bestuurslid Dansateliers), Kadigia Farah (lid adviesraad D&I Eurosonic Noorderslag), Jesse Wissink (voorzitter Businessclub ROC Twente), Hassiba Lhajoui (alumniraad IMC Weekendschool) en Vinay Anroedh (lid GSA-raad vo Lelystad). De jongeren brachten hun eigen perspectieven in en baseerden zich voornamelijk op hun eigen ervaringen bij het benaderen van de voorgelegde vraagstukken. Er werd onder andere gesproken over het belang van inhoudelijke betrokkenheid van jongeren op beslissingsniveau, waarbij jongeren niet alleen worden ingezet voor marketingdoeleinden, maar daadwerkelijk invloed hebben op beleid en visie. Tijdens de sessie werden ook praktische tips gegeven, waaronder concrete aanbevelingen voor het werven van jongeren, het creëren van een veilige en inclusieve omgeving waarin jongeren zich gezien en gehoord voelen en het belang van heldere communicatie en transparantie binnen de organisatie.

• Young Curators

Deze sessie werd geleid door vier jonge curatoren die werkzaam zijn bij instellingen die door Fonds 21 worden ondersteund om meerstemmigheid in publiek, presentatie en personeel te bevorderen. Lisette van de Berg (assistent curator Van Gogh Museum), Gianni Antonia (trainee conservator educatie Museum Boijmans Van Beuningen) Bao Yao Fei (young design curator Design Museum Den Bosch) en Celien Govaerts (junior curator Bonnefanten) spraken onder leiding van Martin van Engel (adviseur diversiteit en oud-projectleider Van Gogh Verbindt) over de toekomst van curatie en het betrekken van de nieuwe generatie bezoekers. Welke uitdagingen en ontwikkelingen zien deze jonge curatoren en hoe zien zij de toekomst van het museum? Moeten curatoren meer aandacht besteden aan maatschappelijke vraagstukken? Hoe zou een tentoonstelling zich moeten verhouden tot de bezoekers, en welke rol speelt co-curatie in dit proces? En is het wenselijk om het eigenaarschap en de zeggenschap beter te delen met het publiek?

In het gesprek deelden de jonge curatoren hun visies met de aanwezigen en er was veel ruimte voor interactie. Het werd duidelijk dat de nieuwe generatie curatoren binnen de muren van het museum meer ruimte wil opeisen voor maatschappelijk relevante onderwerpen en zich niet blind wil staren op de puur kunsthistorische beschouwing. Kunst en tentoonstellingen moeten zich meer verbinden met de bezoekers, wat betekent dat er andere benaderingen nodig zijn om jongere bezoekers aan te trekken dan wat traditioneel werkt bij oudere generaties.

• Take pART                                             

Sinds 2014 krijgen werknemers van het Dordrechts Museum jaarlijks vijftien tijdelijke, nieuwe jonge collega's: Take pARTners. De jongerenafdeling Take pART heeft een adviserende rol en werkt aan projecten om het museum leuker en laagdrempeliger te maken voor andere jonge mensen. In deze break-out sessie gingen drie van de huidige Take pARTners, Norman Roubos, Daphne van Daalen en Jaël van Homoet en coördinator Joëlle Hoogendoorn in gesprek met elkaar en het publiek over do's en don'ts wanneer je een nieuwe generatie inhoudelijk wil betrekken, maar ook hoe je een wederkerige samenwerking aan kunt gaan. De Take pARTners komen wekelijks twee uur bij elkaar en hebben een keer per maand een inhoudelijke bijeenkomst. Een van de alumni fungeert als coach. Er is veel aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van de jongeren. Een van de belangrijke aandachtspunten is om de jongeren serieus te betalen, in Dordrecht komen de Take pARTners in dienst van het museum, waardoor ze echt onderdeel uitmaken van de organisatie. Ondanks dat blijft de rol van de coördinator essentieel, om de samenwerking tussen organisatie en jongeren soepel te laten verlopen. Rondom het selectieproces werden een paar praktische tips gegeven; adverteer ook in huis-en-huisbladen want vaak zijn het de (groot)ouders die hun (klein)kinderen wijzen op deze interessante baan en met iedere kandidaat wordt een op een koffie gedronken omdat vaak uit een brief niet blijkt wat iemand allemaal in huis heeft. En vanuit de jongeren kwam de opmerking: vergeet niet - jongeren zijn geen andere wezens maar ook gewoon mensen en jongeren zijn niet allemaal hetzelfde, maar juist heel divers. Al met al een sessie boordevol informatie en een openhartige presentatie van de jongeren.

• Peer Education

Transformers Community richt zich op het bevorderen van mentale gezondheid van jongeren en jongvolwassenen. Impact wordt gemaakt door middel van een krachtige combinatie van activiteiten, programma´s, tools én een online community. Alles voor en door jongeren. Onder leiding van oprichter Iris Workum en een team van professionals heeft de organisatie onlangs voor de tweede keer een toekenning ontvangen van Fonds 21.

Tijdens de break-out sessie laten ervaringsdeskundigen en trainers bij Transformers Community Yenny Velasco en Halime Çelik de deelnemers ervaren wat jongeren ook ervaren tijdens de training. Daarnaast voorziet Iris Workum de sessie van context op basis van praktijkkennis en wetenschappelijk onderzoek. Zo wordt stilgestaan bij het IJsbergmodel: we laten minder dan 10 % van onszelf aan anderen zien, de overige 90% bevindt zich onder water. Aan de hand van dit model worden de deelnemers naar hun ervaringen gevraagd. Stap voor stap en in een veilige sfeer gaan ze in gesprek over persoonlijke kwesties. Het is een ervaringsgerichte en interactieve sessie waarin contact maken centraal staat, samen met de ongemakken daarvan en het delen van persoonlijke en mentale ervaringen.

Iris deelt onderzoek dat aantoont dat peer support net zo effectief, zo niet beter, werkt dan professionele hulp. Het is preventief en jongeren vinden herkenning, erkenning en steun in hun mentale problemen door middel van peer support. Peer support/education is laagdrempelig, speels, interactief en versterkt het netwerk.

Leren en reflecteren over kunst

Na de break-out sessies volgde een afsluitend plenair gedeelte, waarin het project Voices of Tolerance van Museum Ons' Lieve Heer op Solder en Studio 52nd centraal stonden. De projecten van beide organisaties dragen bij aan het leren en reflecteren over kunst en stimuleren persoonlijke ontwikkeling en maatschappelijk bewustzijn bij jongeren. Studio 52nd doet dit met theatervoorstellingen, terwijl Voices of Tolerance middels beeldende kunst vmbo-scholieren aanspoort hun stem te laten horen rond thema’s als vrijheid, tolerantie en (religieuze) diversiteit. Wat beide organisaties met elkaar gemeen hebben is dat in de projecten veel ruimte wordt geboden aan het bespreken van moeilijke onderwerpen zoals religie, seksualiteit en culturele verschillen.

Tijdens het plenaire gesprek deelden enkele deelnemers van Voices of Tolerance, samen met Anouk Custers (hoofd educatie Museum Ons' Lieve Heer op Solder), hun ervaringen. Hierbij kwamen zelfredzaamheid en zelfvertrouwen naar voren als belangrijkste ontwikkelpunten. Het gesprek met Studio 52nd werd muzikaal ondersteund door SHERR, een deelnemer van hun programma. Ze voerde twee raps op die ze zelf had geschreven: Like a Rainbow en Niet te Breken, van haar album Product van de Jeugdzorg.

Conclusie

De kennisdag Jongeren aan het Woord heeft laten zien dat jongerenparticipatie een wederkerig proces is, waarbij jongeren actief betrokken worden bij besluitvorming en hun perspectieven en ideeën serieus worden genomen. De inzichten en ervaringen die werden gedeeld tijdens het evenement kunnen dienen als inspiratie en richtlijnen voor organisaties die streven naar een actieve betrokkenheid van jongeren en het bevorderen van hun stem in de organisatie.

Meer informatie

Met het organiseren van kennissessies en de opbrengsten ervan vervolgens te ontsluiten, wil Fonds 21 een actieve bijdrage leveren aan het versnellen van ontwikkelingen in de sectoren waarin we actief zijn. Deze bijeenkomsten organiseren we op eigen initiatief, maar we moedigen organisaties ook aan om hierin gezamenlijk op te trekken. Vragen over onze activiteiten op het gebied van kennisdeling? Neem dan contact op met Shiko Boxman via mail of via 030 2337600.